Gaswinning en bodemdaling

Tytsjerksteradiel is de gemeente met de meeste kleine gasvelden van Nederland. Al sinds de jaren '60 wordt er gas gewonnen uit onze bodem, met bodemdaling als gevolg. 

'It hat genôch west!  De grens is bereikt’

In 2024 heeft Tytsjerksteradiel middels een brief aan de minister van Klimaat en Groene Groei opnieuw een duidelijk signaal afgegeven: wij willen dat er een einde komt aan de gaswinning in onze gemeente. Gaswinning leidt namelijk tot bodemdaling. De verwachte bodemdaling door gaswinning wordt nu geschat op 24 centimeter. Hier komt ook nog bodemdaling als gevolg van natuurlijke processen, zoals inklinking van het veen, bovenop. Dit heeft gevolgen voor onze waterhuishouding. Voor ons is de grens nu bereikt.

Informatiebijeenkomst experts

Op 19 november 2024 heeft de gemeente een informatiebijeenkomst georganiseerd waarbij Vermilion, het TNO, SodM en Commissie mijnbouwschade elk hun rol in het gaswinningsproces hebben toegelicht. Aan de hand van een Q&A en een praatplaat is er een samenvatting van deze avond gemaakt. 

Veelgestelde vragen

Waar wordt aardgas gewonnen in Tytsjerksteradiel?

afbeelding aardgasvelden in Tytsjerksteradiel
aardgasvelden in Tytsjerksteradiel

In Tytsjerksteradiel zijn in totaal 37 putten te vinden. Uit 18 daarvan wordt nu nog aardgas gewonnen. Deze putten waren oorspronkelijk in eigendom van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en TotalEnergies SE (Total). Inmiddels zijn ze overgenomen door het Canadese gaswinningsbedrijf Vermilion. Dit bedrijf heeft zich gespecialiseerd in het produceren van aardgas uit kleine gasvelden. 

Meer informatie over de winningslocaties kunt u vinden op de website van Vermilion.

Hoe wordt aardgas gewonnen?

Aardgas wordt uit de diepe ondergrond gehaald. Een gaswinningsbedrijf begint met een onderzoek om te kijken waar zich mogelijk aardgas bevindt. Daarna wordt er een proefboring gedaan om te controleren of het gas er daadwerkelijk zit. Als dat het geval is, begint de winning. Tijdens de winning wordt het gas via boorputten naar de oppervlakte gebracht en verwerkt. Zodra het gas uit de bodem is gehaald, stopt de winning en wordt de locatie opgeruimd. Dit omvat het verwijderen van installaties en het herstellen van de omgeving. Dit is een proces dat enkele tot tientallen jaren duurt.

Meer informatie:

Wat is de rol van het rijk?

Ministerie van Klimaat en Groene Groei

Als een gaswinningsbedrijf plannen heeft voor nieuwe gaswinning of een bestaand winningsplan wil wijzigen, is de Rijksoverheid het bevoegd gezag. Voor de beoordeling van een nieuw plan vraagt het Rijk advies aan TNO (Nederlandse organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek), SodM (Staatstoezicht op de Mijnen) en de Mijnraad. Daarna krijgen de betrokken provincie, het Wetterskip en gemeente de gelegenheid om hun adviezen uit te brengen. 

Op deze website vindt u meer informatie over de verschillende procedures die het Rijk hanteert.

Wat is de rol van de gemeente?

Adviesrol 

De gemeente heeft meestal maar een beperkte invloed op gaswinningsplannen en vervult voornamelijk een adviesrol. Het Rijk legt nieuwe plannen ter advies voor aan de gemeente. Dit advies wordt vervolgens meegenomen in de beoordeling van het plan. Hoewel gemeenten een rol spelen in het adviseren en beoordelen van de impact van gaswinningsplannen, ligt de uiteindelijke beslissing dus bij het ministerie van Klimaat en Groene Groei.

Gemeente Tytsjerksteradiel adviseert altijd negatief vanwege de bodemdaling en de daaropvolgende gevolgen die dit teweegbrengt. Dit advies komt meestal in samenspraak met de provincie en het Wetterskip tot stand. 

Zorgplicht

Ondanks dat gemeente Tytsjerksteradiel maar een beperkte invloed heeft op de nieuwe gaswinningsplannen, wil ze vanuit haar zorgplicht inwoners zo goed mogelijk informeren over de ontwikkelingen omtrent gaswinning. Vanuit die hoedanigheid heeft er in november 2024 een informatiebijeenkomst plaatsgevonden waarbij het Rijk, Vermilion en TNO aanwezig waren om hun rollen toe te lichten.

Vergunningen

Gaswinningsbedrijven vragen regelmatig vergunningen aan voor activiteiten op bestaande gaswinningslocaties, zoals bijvoorbeeld voor het plaatsen van nieuwe gebouwen of de aanleg van nieuwe gasleidingen. Deze vergunningen worden beoordeeld door de gemeente, die de aanvraag toetst aan de wettelijke regels en lokale verordeningen. Als de aanvraag voldoet aan alle wettelijke eisen, is de gemeente verplicht de vergunning te verlenen.

Wat is de rol van de provincie?

Adviesrol

Net als de gemeente vervult de provincie voornamelijk een adviserende rol. De provincie staat voornamelijk negatief tegenover gaswinning vanwege o.a. de veenweideproblematiek en de verzilting van het land door de stijgende zeespiegel en de daling van de bodem. 

Friese Mijnbouwtafel

In 2022 is op initiatief van de provincie de Friese Mijnbouwtafel opgericht.  Dit is een samenwerkingsplatform van Friese gemeenten, de provincie en het Wetterskip. De Mijnbouwtafel heeft als doel een eenduidig bestuurlijk geluid te laten horen over mijnbouwactiviteiten in de provincie, waarbij de gezamenlijke belangen van de Friese overheden worden vertegenwoordigd. 

Wat is de rol van It Wetterskip?

Adviesrol

Ook het Wetterskip vervult een adviserende rol met betrekking tot nieuwe winningsplannen. 

Het Wetterskip heeft in 2024 aangegeven dat zij niet langer willen meewerken aan de gaswinning en zich verzetten tegen elke vorm van mijnbouw die leidt tot bodemdaling. Voorheen hielp het Wetterskip mee met het compenseren van de negatieve effecten van de bodemdaling door het waterpeil te verlagen. Zij zien dit echter niet meer als een gangbare oplossing. 

Meer informatie over het standpunt van It Wetterskip:

Wat is bodemdaling en waardoor wordt dit precies veroorzaakt?

Bodemdaling betekent dat de grond lager komt te liggen ten opzichte van een vast referentiepunt, zoals de zeespiegel of een gemeten hoogte. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Natuurlijke processen, zoals de vertering van organisch materiaal in de bodem, kunnen ervoor zorgen dat de grond inklinkt of zakt. Daarnaast kunnen menselijke activiteiten zoals gas- of waterwinning ook bodemdaling veroorzaken. Bij de winning van grondwater of gas worden stoffen uit de bodem gehaald, wat kan leiden tot een verminderde druk in de ondergrond en het zakken van de bodem. 

In veel gevallen zorgen deze natuurlijke oorzaken en menselijke activiteiten samen voor snellere bodemdaling en grotere gevolgen.

Wilt u meer weten:

Wat kan ik doen bij schade?

Als u vermoedt dat u schade heeft aan uw huis door de gaswinning, kunt u contact opnemen met Commissie Mijnbouwschade. Zij behandelen schademeldingen en beoordelen of de schade wel of niet is veroorzaakt door de gaswinning. Daarnaast geeft de commissie onafhankelijk advies over de schadevergoeding en zorgen zij voor de afhandeling van claims.

Waar kan ik meer informatie vinden over gaswinning?

U kunt diverse websites raadplegen als u op de hoogte wilt blijven van alle activiteiten binnen én buiten de gemeentegrenzen. Hieronder vindt u een overzicht:

Wet en regelgeving

Overheden en bedrijven zijn verplicht zich te houden aan de verschillende wet- en regelgeving met betrekking tot gaswinning die zowel nationaal als internationaal is vastgelegd.